 |
Gość
|
 Wysłany: Nie 6:55, 04 Maj 2008 Temat postu: Rodzaje strof |
 |
|
Rodzaje strof:
dystych
- strofa dwuwersowa.
tercyna - strofa trójwersowa z rymem okalającym. Środkowy wers pierwszej strofy rymuje się z pierwszym i trzecim wersem strofy następnej.
czterowiersz
- strofa czterowersowa.
sekstyna (sestyna)
- strofa sześciowersowa o układzie rymów ababcc, najczęściej jedenastozgłoskowa.
oktawa
- strofa ośmiowersowa o układzie rymów abababcc, najczęściej jedenastozgłoskowa.
Triolet
8-wersowy układ stroficzny, w których wers pierwszy powtarza się dosłownie lub z niewielkimi zmianami jako wers czwarty siódmy, wers drugi zaś jako ósmy, a całość połączona jest dwoma rymami powtarzającymi się najczęściej w porządku abaaabab. Forma ta wykształciła się w poezji starofrancuskiej, w której używana była w utworach lirycznych, czasem w wierszach satyrycznych lub okolicznościowych. W Polsce uprawiana szczególnie często w romantyzmie, m.in. przez T. Zana i A. Mickiewicza (np. T. Zan, Triolety), odżyła w aforyzmach wschodnich tłumaczonych przez R. Kwiatkowskiego:
Nie mów, byle dużo (a)
ale powiedz wiele, (b)
a słowa nie znużą, (a)
nie mów, byle dużo. (a)
Nie ten racji stróżem, (a)
kto językiem miele – (b)
nie mów, byle dużo, (a)
ale powiedz wiele. (b)
(Michał Głowiński, Teresa Kostkiewiczowa, Aleksandra Okopień-Sławińska, Janusz Sławiński, Słownik terminów literackich)
Saficka strofa
rodzaj strofy czterowersowej (tetrastych), nazwanej tak od imienia greckiej poetki Safony, której przypisuje się autorstwo Hymnu do Afrodyty, będącego najstarszym świadectwem użycia tej formy. W starożytności rozróżniano strofę saficką mniejszą i większą.
Odpowiednikiem strofy safickiej w poezji polskiej, w której pojawiła się ta forma w początkach XVII w., jest czterowiersz złożony z trzech wersów 11-zgłoskowych (5+6) oraz końcowego pięciozgłoskowca, który jest zazwyczaj rytmiczną i znaczeniową pointą strofy np.:
Nie bluźń, żem zranił cię lub jeszcze ranię,
Bom ci ustąpił na mil sześć tysięcy
I pochowałem łzy me w oceanie
Na pereł więcej!...
(C.K. Norwid, Trzy strofki)
(Michał Głowiński, Teresa Kostkiewiczowa, Aleksandra Okopień-Sławińska, Janusz Sławiński, Słownik terminów literackich)
Stornello
!. w poezji włoskiej krótki utwór liryczny pochodzenia ludowego, zbliżony do sentencji lub epigramatu, składający się z trzech wersów 11-zgłoskowych, z których pierwszy i trzeci połączone są asonansem, lub konsonansem;
2. w poezji włoskiej utwór złożony dwu 11-zgłoskowców poprzedzonych wersem zawierających apostrofę do kwiatu, rośliny lub jakiegokolwiek zjawiska; jeśli całość taka powtarza się w utworze jako refren, nazywana jest również ritornello. Stylizacyjnym nawiązaniem do formy włoskiej jest np.:
Smętna jesieni!
Wabi mnie krasa twoich lic ponętna,
Choć żar słonecznych już zgasł promieni...
Jesieni smętna!
Jak ta rżysk plama opalem się mieni,
W drzewach zamarły serdecznej tętna...
(H. Wroński, Stornello)
(Michał Głowiński, Teresa Kostkiewiczowa, Aleksandra Okopień-Sławińska, Janusz Sławiński, Słownik terminów literackich)
Stanisławowska strofa
Strofa czterowersowa (tetrastych), w której powiązane rymem krzyżowym wersy pierwszy i trzeci są 10-zgłoskowcami (5+5), a drugi i czwarty 8-mio zgłoskowcami bezśredniówkowymi. Całość przejawia jednocześnie tendencję do uporządkowania tonicznego: 10-zgłoskowce składają się zazwyczaj z czterech zestrojów akcentowych, 8-zgłoskowce z trzech. Była to strofa stosowana powszechnie w różnych typach poezji okresu oświecania stanisławowskiego, stąd jej nazwa; np.:
Wszystkieś wyprawił myśli do góry:
Tam dowcipnego cel smaku:
Dziwisz się cudom obcej natury,
A swojej nie znasz prostaku.
(A. Naruszewicz, Do Astronoma)
Wariantami tej strofy są: przeplot 13- i 8-zgłoskowca; ten ostatni podjęty – obok właściwej strofy stanisławowskiej – przez A. Mickiewicza w balladach, stał się w pierwszej połowie XIX w. formą stosowaną w tym gatunku.
(Michał Głowiński, Teresa Kostkiewiczowa, Aleksandra Okopień-Sławińska, Janusz Sławiński, Słownik terminów literackich)
Mickiewiczowska strofa
4-wersowa strofa, w której wersy pierwszy i trzeci zbudowane są z 7-zgłoskowych odcinków anapestycznych
( - - / - - / - - / - - / - ), powiązanych wewnętrznie rymem średniówkowym, wersy drugi i czwarty mają postać 10-zgłoskowców anapestycznych ( - - / - - / - - / - ) i powiązane są rymem końcowym. Strofę tę, nawiązującą do budowy rytmicznej angielskiej ballady, zastosował po raz pierwszy w poezji polskiej A. Mickiewicz w Czatach i Trzech budrysach; np.:
Z ogrodowej altany wojewoda zdyszany 14
Bieży w zamek z wściekłością i trwogą. 10
Odchyliwszy zasłony, spojrzał w łoże swej żony, 14
Spojrzał, zadrżał, nie znalazł nikogo. 10
(A. Mickiewicz, Czaty)
Forma mickiewiczowskiej strofy, podejmowana później przez innych poetów, zapisywana była też w odmiennej postaci w wyniku rozczłonkowania 14-zgłoskowców na dwa samodzielne 7-zgłoskowe; np.:
Źle, żle zawsze i wszędzie, 7
Ta nić czarna się przędzie: 7
Ona za mną, przede mną i przy mnie, 10
Ona w każdym oddechu, 7
Ona w każdym uśmiechu, 7
Ona we łzie, w modlitwie i w hymnie 10
(C.K.Norwid, Moja piosenka /I/)
(Michał Głowiński, Teresa Kostkiewiczowa, Aleksandra Okopień-Sławińska, Janusz Sławiński, Słownik terminów literackich)
Spenserowska strofa
W poezji angielskiej strofa składająca się z dziewięciu wersów rymowanych ababbcbccc, z których osiem ma postać 5-stopowego jambu, a ostatni jest 6-stopowy. Do poezji polskiej wprowadził ją J. Słowacki, a na szerszą skalę stosował J. Kasprowicz w liryce i w wierszach o charakterze narracyjnym. W Polsce spencerowska strofa składa się najczęściej z sylabicznych 11-zgłoskowców (5+6) i jednego 13-zgłoskowca (7+6). Np.:
Patrz! Przy zachodzie, jak z Sekwany łona (a)
Powstają gmachy połamanym składem, (b)
Jak jedne drugim wchodzą na ramiona, (a)
Gdzieniegdzie ulic przeświecone śladem. (b)
Gmachy skręconym wydają się gadem, (b)
Zębatą dachów łuską się najeża. (c)
A tam – czy żądło oślinione jadem? (b)
Czy słońca promień? czy spisa rycerza? (c)
Wysoko – strzela blaskiem ozłocona wieża. (c)
(J. Słowacki, Paryż)
W realizacjach Kasprowicza przybierała czasem postać sylabotoniczną z tendencją anapestyczną lub trocheiczną.
Strofa otwarta
Strofa, która nie stanowi całości intonacyjno-składniowej(rozpoczęte w niej zdanie kończy się w strofie następnej) oraz nie tworzy zamkniętego układu rymowego (odpowiedniki rymowe niektórych jej wersów występują dopiero w strofie następnej).
Nad Kapulettich i Montekich domem (a)
Spłukane deszczem, poruszone gromem, (a)
Łagodne oko błękitu (b)
Patrzy na gruzy nieprzyjaznych grodów, (c)
Na rozwalone bramy do ogrodów, (c)
I gwiazdę zrzuca ze szczytu. (b)
(C. Norwid, W Weronie}
Typowymi strofami otwartymi są: tercyna, tercet.
(Michał Głowiński, Teresa Kostkiewiczowa, Aleksandra Okopień-Sławińska, Janusz Sławiński, Słownik terminów literackich)
Strofa zamknięta
Strofa będąca zwartą i skończoną całością syntaktyczno-intonacyjną, objętą zamkniętym układem rymowym.
Śpiewają wciąż wybrani (a)
U żłobu, gdzie jest Bóg, (b)
Lecz milczą zadyszani, (a)
Wbiegając w próg... (b)
(C. Norwid, Czemu nie w chórze?)
Strofa heterometryczna
Strofa różnorozmiarowa, złożona z wersów o różnej rozpietości sylabicznej albo budowie rytmicznej. Np.
Przeszłość – jest to dziś, tylko cokolwiek dalej. 12
Za kołami to wieś, 6
Nie jakieś tam coś, gdzieś, 6
Gdzie nigdy ludzie nie bywali!... 9
(C. Norwid, Przeszłość)
(Michał Głowiński, Teresa Kostkiewiczowa, Aleksandra Okopień-Sławińska, Janusz Sławiński, Słownik terminów literackich)
Strofa izometryczna
Strofa jednorozmiarowa, składająca się z wersów o takiej samej rozpiętości sylabicznej albo budowie rytmicznej. Np.
Wsi spokojna, wsi wesoła, 8
Który głos twej chwale zdoła? 8
Kto twe czasy, kto pożytki 8
Może wspomnieć za raz wszytki? 8
(Jan Kochanowski, Pieśń świętojańska o Sobótce)
|
|
| |
|
|
|
|
